تخت جمشيد:

تخت جمشيد‎ ‎،مجموعه اي از کاخهاي بسيار باشکوهي است که ساخت آنها در سال 512‏‎ ‎قبل از ميلاد آغاز شد و اتمام آن 150 سال به طول انجاميد.تخت جمشيد در محوطه وسيعي‏‎ ‎واقع شده که از يک طرف به کوه رحمت و از طرف ديگر به مرودشت محدود است . اين ‏کاخهاي عظيم سلطنتي‎ ‎در کنار شهر‎ ‎پارسه‎ ‎که‎ ‎‏ يونانيان آن را‏‎ ‎پرسپوليس‎ ‎خوانده اند‎ ‎ساخته ‏شده است‎ .‎

‎ ‎ساختمان تخت جمشيد در زمان داريوش اول در حدود 518 ق . م ، آغاز شد. نخست صفه‎ ‎ياتختگاه بلندي را آماده کردند و روي آن تالار آپادانا و پله هاي اصلي و کاخ تچرا‎ ‎را ساختند . ‏پس از داريوش ، پسرش خشايارشاه تالار هديش را بنا نمود و طرح بناي تلار‏‎ ‎صد ستون را ‏ريخت . اردشير اول تالار صد ستون را تمام کرد . اردشير سوم ساختمان را‎ ‎آغاز کرد که ناتمام ‏ماند . اين ساختمانها بر روي پايه هايي ساخته شــده که قسمتـي‎ ‎از آنها صخره هاي عظيم ‏و يکپارچه بوده و يا آنها را در کوه تراشيده اند.‏
معماري هخامنشي ، هنري است‎ ‎امتزاجي‎ ‎که از سبک معماريهاي بابل و آشور و‎ ‎مصر و ‏شهرهاي يوناني آسياي صغير و‎ ‎قوم اورارتو‎ ‎اقتباس شده و با هنر نمايي و‎ ‎ابتکار روح ايراني ‏نوع مستقلي را از معماري پديد آورده است . هخامنشيان با ساختن‎ ‎اين ابنيه عظيم مي ‏خواستند عظمت شاهنشاهي بزرگ خود را به جهانيان نشان دهند.‏

در اواخر سال 1312 شمسي براثر خاکبرداري در گوشه شمال غربي صفه تخت جمشيد ‏قريب چهل‎ ‎هزار لوحه هاي گلي به شکل و قطع مهرهاي نماز بدست آمد . بر روي اين الواح ‏کلماتي به‎ ‎خط ايلامي نوشته شده بود . پس از خواندن معلوم شد که اين الواح ايلامي اسناد ‏خرج‎ ‎ساختمان قصرهاي تخت جمشيد مي باشد . از ميان الواح بعضي به زبان پارسي و خط ‏ايلامي‎ ‎است . از کشف اين الواح شهرت نابجايي را که مي گفتند قصرهاي تخت جمشيد ‏مانند اهرام‎ ‎مصر با ظلم و جور و بيگار گرفتن رعايا ساخته شده باطل گشت ، زيرا اين اسناد ‏ايلامي‎ ‎حکايت از آن دارد که به تمام کارگران اين قصور عاليه اعم از عمله و بنا و نجار و‏‎ ‎سنگتراش و معمار و مهندس مزد مي دادند و هر کدام از اين الواح سند هزينه يک يا چند‏‎ ‎نفر ‏است . کارگراني که در بناي تخت جمشيد دست اندرکار بودند ، از ملتهاي مختلف چون‎ ‎ايراني ‏و بابلي و مصري و يوناني و ايلامي و آشوري تشکيل مي شدند که همه آنان‏‎ ‎رعيت‎ ‎دولت ‏شاهنشاهي ايران بشمار مي رفتند‎ . ‎گذشته از مردان ، زنان و دختران نيز به کار گل مشغول ‏بودند . مزدي که به اين‎ ‎کارگران مي دادند غالباً جنسي بود نه نقدي ، که آنرا با يک واحــد ‏پـول بابلي به‎ ‎نام « شکــل » سنجيده و برابر آن را به جنس پرداخت مي کردند . اجناسي را ‏که بيشتر‎ ‎به کارگران مي دادند و مزد آن محسوب مي شدعبارت از‎ : ‎گندم و گوشت‎ ‎‏.‏

چگونگی ساخت:

قديمي‌ترين بخش تخت جمشيد بر پايهٔ يافته‌هاي باستان‌شناسي مربوط به سال ۵۱۵ پيش از ميلاد است. آنگونه که در منابع متعدد و گوناگون تاريخي آمده‌است ساخت پارسه در حدود ۲۵ قرن پيش در دامنه غربي کوه رحمت، به عبارتي ميترا يا مهر و در زمان داريوش بزرگ آغاز گرديد و سپس توسط جانشينان وي با تغييراتي در بناي اوليه آن ادامه يافت. بر اساس خشت نوشته‌هاي کشف شده در پارسه در ساخت اين بناي با شکوه معماران، هنرمندان، استادکاران، کارگران، زنان و مردان بي‌شماري شرکت داشتند که علاوه بر دريافت حقوق از مزاياي بيمهٔ کارگري نيز استفاده مي‌کردند.ساخت اين مجموعه بزرگ و زيبا بنا به روايتي ۱۲۰ سال به طول انجاميد.

اسکندر مقدوني در يورش خود به ايران در سال 331 قبل از ميلاد، آنرا به آتش‏‎ ‎کشيد. تاريخنگاران در مورد علت اين آتش سوزي اتفاق راي ندارند. عده اي آنرا ناشي از‎ ‎يک ‏حادثه غير عمدي ميدانند ولي برخي کينه توزي و انتقام گيري اسکندر را تلافي‎ ‎ويراني شهر‎ آتن بدست‎ ‎خشايار شاه‎ ‎علت واقعي اين آتش سوزي مهيب‎ ‎ميدانند.‏

ازآنچه امروز از تخت جمشيد بر جاي مانده تنها مي توان تصوير بسيار مبهمي از شکوه و‎ ‎عظمت کاخها در ذهن مجسم کرد. با اين همه مي توان به مدد يک نقشه تاريخي که جزئيات‎ ‎معماري ساختمان کاخها در آن آمده باشد و اندکي بهره از قوه تخيل، به اهميت و بزرگي اين‎ ‎کاخها پي برد. نکته اي که سخت غير قابل باور مي نمايد اين واقعيت است که اين مجموعه‏‎ ‎عظيم و ارزشمند هزاران سال زير خاک مدفون بوده تا اينکه در اواخر دهه 1310 خورشيدي‎ ‎کشف شد‎.‎

چيزي که در نگاه اول در تخت جمشيد نظر بيننده را به خود جلب مي کند، کتيبه ها و سنگ ‏‎ ‎نو شته هاي گذر خشايارشاه است که به زبان ايلامي و ديگر زبانهاي باستاني تحرير شده‎ ‎است. از اين گذر به مجموعه کاخهاي آپادانا مي رسيم، جايي که در آن پادشاهان بار‎ ‎ميدادند ‏و مراسم و جشنهاي دولتي در آن برگذار مي شد‎.

امروزه مقادير عمده اي طلا‎ ‎و جواهرات در اين کاخها وجود داشته که بديهي است در جريان ‏تهاجم اسکندر به غارت‎ ‎رفته باشد. تعداد محدودي از اين جواهرات در موزه ملي ايران نگهداري ‏مي شود‎. ‎بزرگترين کاخ در مجموعه تخت جمشيد کاخ مشهور به "صد ستون" است که ‏احتمالا يکي از‎ ‎بزرگترين آثار معماري دوره هخامنشيان بوده و داريوش اول از آن به عنوان ‏سالن بارعام‎ ‎خود استفاده مي کرده است. تخت جمشيد در 57 کيلومتري‎ ‎شيراز‎ ‎در جاده ‏اصفهان‎ ‎و شيراز واقع شده است‎ .‎‏